جوان آنلاین: در روز‌های اخیر میزان تابش اشعه فرابنفش به بالاترین حد خود رسیده که لازم است برای اجتناب از تبعات آن در ساعات میانی روز کمتر در معرض آفتاب قرار بگیریم. درست است که مانند نور مرئی نیست و دیده نمی‌شود، اما وجود دارد و وقتی در این روز‌های داغ و پر عطش تابستان به بالاترین سطح خود می‌رسد، می‌تواند آسیب‌رسان باشد. در اوج تابش پرتو‌های خورشید در دل تابستان، اشعه فرابنفش هم سنبه‌اش از همیشه پرزورتر شده و این روزها شاخص تابش اشعه فرابنفش به ۱۱ رسیده و پیش بینی‌ها حاکی از آن است که در روز‌های آینده ممکن است شاخص ۱۲ را هم تجربه کنیم. این اعداد برای اشعه‌ای که به نام UV یا فرابنفش می‌شناسیم بدین معناست که اشعه فرابنفش در بالاترین سطح خود قرار دارد. پس از آنجایی که این اشعه انرژی بالایی دارد و می‌تواند آسیب‌زننده باشد، لازم است برای بیرون آمدن از خانه و قرار گرفتن در معرض تابش‌های خورشید و اشعه فرابنفش تدابیری بیندیشیم و از کلاه و ضد آفتاب استفاده کنیم و حتی‌الامکان در ساعت‌های میانی روز در معرض این تابش‌ها قرار نگیریم.
در آستانه دومین ماه تابستان گرمای هوا به اوج خود رسیده و خورشید با تمام قدرت در میانه آسمان می‌تابد، اما حکایت تابش خورشید فقط بخش مرئی و قابل دید آن نیست، بلکه در کنار نور مرئی با اشعه‌های نامرئی هم مواجهیم که اگرچه نمی‌توانیم آنها را ببینیم، اما این تابش‌ها می‌توانند اثرات سوئی بر سلامت ما داشته باشند.
یکی از اصلی‌ترین این اشعه‌ها اشعه فرابنفش است که شاید بیشتر با نام UV بشناسیمش و در هنگام خرید عینک‌های آفتابی نام آن به گوشمان خورده باشد و به سراغ عینک‌هایی برویم که استاندارد‌های لازم را برای ممانعت از عبور اشعه فرابنفش خورشید به چشم‌هایمان داشته‌باشد؛ اشعه‌ای که یکی از اصلی‌ترین دلایل استفاده از عینک‌های آفتابی ممانعت از ورود آن به چشم است، چراکه می‌تواند بیماری‌هایی نظیر آب مروارید را موجب شود. این اشعه برای سلامت پوست هم خطرناک است. به همین خاطر هم وقتی این اشعه به بالاترین حد خود می‌رسد، باید بیشتر از همیشه مراقب سلامتی خود باشیم، چراکه مواجهه طولانی‌مدت انسان با پرتو فرابنفش حتی می‌تواند سبب بروز سرطان پوست شود.
شاخص فرابنفش در اوج
شاید برای خیلی از ما سؤال باشد که اشعه فرابنفش چیست و این یکی دیگر از کجا سر و کله‌اش پیدا شده‌است. در پاسخ به این سؤال، اما باید گفت این اشعه اصلاً چیز تازه‌ای نیست و همیشه وجود داشته‌است. همانطور که امواج رادیویی، ماکرو‌ویو و زیر قرمز و سایر اشعه‌هایی که دیده نمی‌شوند وجود دارند و ما از آنها برای مقاصد گوناگون استفاده می‌کنیم، از راه انداختن رادیو و تلویزیون و ماهواره و موبایل گرفته تا حتی پخت و پز! البته تخریب لایه ا‌ز‌ن سبب افزایش پرتاب فرابنفش شده‌است.
روز گذشته از حوالی ظهر تا ساعت‌های ابتدایی بعدازظهر شاخص اشعه فرابنفش در پایتخت به اوج خود رسید. در چنین مواقعی کارشناسان با اعلام وضعیت «خطرناک» توصیه می‌کنند که شهروندان از ساعت ۱۱ تا حدود ساعت ۱۴ از خانه یا محل کار خود خارج نشوند و در معرض آفتاب قرار نگیرند. روز دوشنبه شاخص اشعه فرابنفش عدد ۱۱ را نشان می‌داد، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که در روز‌های آینده ممکن است این عدد به ۱۲ هم برسد.
عباس شاهسونی، معاون مرکز تحقیقات کیفیت هوا و تغییر اقلیم دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی هم درباره اشعه فرابنفش در کشورمان اینگونه توضیح می‌دهد: «پرتو‌های فرابنفش، بخشی از نور خورشید را تشکیل می‌دهند که این پرتو‌ها در روزها، ساعات و موقعیت جغرافیایی تغییر می‌کند و به همین دلیل شاخص UV index را از سال ۱۳۹۲ توسعه داده‌اند که میزان خطر پرتو فرابنفش را به صورت نسبی مشخص می‌کند تا مردم بر مبنای آن توصیه‌های حفاظتی را برای آسیب کمتر رعایت کنند. ایران هم در منطقه خاورمیانه قرار دارد و افزایش «شاخص اشعه فرابنفش» را با توجه به شرایط جغرافیایی منطقه در این فصل سال تجربه می‌کنیم.»
به گفته وی افزایش اشعه فرابنفش، فقط مختص کشور ایران نیست، بلکه میزان اشعه فرابنفش برای کشور‌های منطقه نیز افزایش می‌یابد. هر ساله حداکثر اشعه فرابنفش در فصل گرم سال و به ویژه از خرداد تا شهریور ماه و طی ساعات ۱۱ تا ۱۶ است. افزایش اشعه فرابنفش، موضوع جدیدی نیست و کشور‌هایی که در منطقه خاورمیانه قرار دارند، شاخص اشعه فرابنفش بالا را به ویژه در فصل گرم سال تجربه می‌کنند. وی با بیان اینکه روند گرما در سطح جهان در حال افزایش است، می‌افزاید: «افزایش دما در خاورمیانه با سرعت بیشتری در حال انجام است و افزایش شاخص فرابنفش نیز از آثار تغییرات اقلیمی به حساب می‌آید و بر همین اساس هم نتایج مطالعات مختلف بیانگر این است که شاخص فرابنفش در منطقه خاورمیانه و کشور ما به ویژه در ماه‌های گرم سال افزایش می‌یابد.»
معنای شاخص‌های فرابنفش
اشعه و امواج دسته‌بندی‌های متفاوتی دارند، برخی مانند امواج رادیویی یا ماکرو ویو دارای طول موج بلندتر و انرژی کمتر و برخی دیگر دارای طول موج کوتاه‌تر و انرژی بیشتر هستند. امواج فرابنفش و امواج گاما که از مواد رادیو اکتیو ساطع می‌شوند، جزو دسته امواجی هستند که دارای انرژی زیاد هستند و اگر در معرض آنها قرار بگیریم می‌توانند به ما آسیب بزنند. به گفته دکتر شاهسونی شاخص اشعه فرابنفش در یک بازه زمانی ۱۰ ساله مورد بررسی قرار گرفته، که نتایج این بررسی بیانگر این است که شاخص اشعه فرانبفش از سال ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۲ در ماه‌های گرم سال افزایش می‌یابد و میانگین چهار ماهه اشعه فرابنفش از خرداد تا شهریور ماه به ۲۸/۱۱ درصد می‌رسد و حداکثر میزان این اشعه برای مرداد ماه است که این میزان به عدد ۱۲ می‌رسد. نتایج این مطالعه بیانگر این است که شاخص اشعه فرابنفش شهر تهران در ۶/۲۱ درصد از روز‌های سال حدود عدد ۱۱ است. عدد ۱۱ به معنای این است که شاخص اشعه فرابنفش بسیار زیاد است، بنابراین به طور قطع در چنین شرایطی باید از وسایل حفاظتی استفاده شود.
اگر شاخص اشعه فرابنفش ۲ یا کمتر از ۲ باشد، میزان خطر آن بسیار کم است و اگر میزان شاخص از ۳ تا ۵ باشد، میزان خطر آن متوسط به شمار می‌آید و توصیه می‌شود که افراد از عینک آفتابی و کرم ضدآفتاب با SPF ۱۵، کلاه لبه‌دار و لباس آستین بلند به ویژه هنگامی که در فضای آزاد قرار دارند، استفاده کنند. همچنین در حد امکان در سایه قرار گیرند تا میزان مواجهه کمتر شود.
هنگامی که اشعه فرابنفش از ۶ تا ۷ باشد، به عنوان شاخص خطرناک قلمداد می‌شود و آن را با رنگ نارنجی نشان می‌دهند. استفاده از عینک آفتابی، کلاه لبه‌دار، لباس آستین‌بلند، حضور در سایه، حضور حداقلی در فضای آزاد از ساعت ۱۱ تا ۱۶ و استفاده از کرم ضدآفتاب با SPF حداقل ۱۵ توصیه می‌شود تا مواجهه کمتری با اشعه داشته باشند.
اما هنگامی که شاخص از عدد ۸ تا ۱۰ باشد، میزان خطر بسیار زیاد است. اجتناب از تردد در ساعات ۱۱ تا ۱۶ توصیه می‌شود و در صورت تردد می‌بایست از کلاه لبه‌دار، کرم ضدآفتاب با حداقل SPF ۱۵، لباس آستین‌دار و عینک آفتابی مناسب استفاده کنند.
عینک، ضد آفتاب و لباس آستین بلند زره مقابله با فرابنفش
به گفته معاون مرکز تحقیقات کیفیت هوا و تغییر اقلیم دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی در شرایط فعلی شاخص اشعه فرابنفش میان ۹ تا ۱۱ متغیر است. هنگامی که شاخص اشعه فرابنفش از عدد ۱۱ فراتر رود، خطر شدید دارد و اجتناب از تردد در ساعات ۱۱ تا ۱۶ توصیه می‌شود و در صورت تردد می‌بایست از کلاه لبه‌دار، کرم ضدآفتاب با حداقل SPF ۱۵، لباس آستین‌دار و عینک آفتابی مناسب استفاده کنند. کرم ضدآفتاب در این شرایط می‌بایست هر دو ساعت تکرار شود.
خطر بروز سرطان پوست در صورت مواجهه طولانی‌مدت با اشعه فرابنفش بدون استفاده از وسایل مراقبتی و حفاظتی وجود دارد؛ این در حالی است که سرطان پوست، شایع‌ترین و قابل پیشگیری‌ترین سرطان است و با راهکار‌هایی مانند اجتناب از حضور در فضای باز از ساعت ۱۱ تا ۱۶، استفاده از عینک آفتابی استاندارد، لباس آستین‌بلند، کرم ضدآفتاب و حضور در سایه در صورت حضور در فضای باز می‌توان از آن جلوگیری کرد.
